|
Abakteriyel
|
Bakteri bulunmayan,
bakterisiz olan.
|
|
Abiyotik Çevre
|
Organizmanın topografi, jeoloji, iklim, inorganik besin maddeleri gibi
biyolojik olmayan faktörlerden oluşan çevresi.
|
|
Abiyotik Faktör
|
Canlı varlıkların hayatlarını önemli derecede etkileyen iklim faktörleri,
toprağın özellikleri, suyun kimyasal yapısı gibi faktörler.
|
|
Abortus
|
Düşük olayı ile uterus
dışına atılan embriyo ya da fetus.
|
|
Absorbsiyon |
Emmek, içine çekmek,
içine almak. |
|
Acetobacter
|
Asetik asit
bakterileri.
|
|
Acetyl-CoA Yolu |
Prüvik asidin
anaerobik ayrışımı sırasında polisakkaritlerin beta - hidroksibutrik asit
oluşumunda izlediği yol. |
|
Acid-fast
|
Karbol fuksin gibi
kuvvetli boyalarla boyandıktan sonra asitlendirilmiş alkol ya da seyreltik
mineral asitlerle yapılan dekolorizasyona dirençlilik özelliği.
|
|
Actinomycetes
|
Filaman (flament)
yapan, birçok yönleri ile bakterilere bazı yönleriyle mantarlara benzeyen,
sülfür granüllerine sahip ve gram pozitif bakteriler. Aktinomiset. |
|
Adaptasyon (1)
|
Giderek farklılaşan çevre şartlarına uyabilmek için canlıların
gösterdikleri kapasite. Organizmanın çevresine uyumu ile oluşan bir evrim
olayı.
|
|
Adaptasyon (2)
|
Reseptörlerin farklı uyarılara karşı gösterdikleri uyum.
|
|
Adenoviridae
|
İki iplikli DNA' sı olan virüs grubu. Hayvanlarda bazı tümörlere neden
olan, 70-90 nm çapında, 252 kapsomerden oluşan ikozahedral bir protein
kılıfı içinde düz bir DNA ile çift heliksi kapsayan, bir çok serotipleri
patojen olan virüsler. Adenovirüs tip 2 insan dahil memelilerde solunum
yolu enfeksiyonlarına neden olur.
|
|
Adsorbsiyon
|
Moleküllerin katı bir yüzeye yapışması, tek molekül tabakasından oluşan
bir yüzey tabakasının oluşması.
|
|
Adlandırma
|
Mikroorganizmaların
belirli bir sistem dahilinde adlandırılması. Ayrıca bakınız; binomiyel
adlandırma. Ayrıntılı bilgi için
tıklayın. |
|
Aeriyal Hif
|
Havaya doğru yükselen
hifler. Hava hifleri. Bu hifler çoğalma için gerekli sporları taşır.
Fertil (förtil) hif adı ile de anılırlar. Ayrıca bakınız; vejetatif hif.
|
|
Aerob
|
Ancak oksijenli ortamda yaşayabilen organizma. Aerobik.
|
|
Aerobiyoloji
|
Havada taşınan organizmaları inceleyen bilim dalı.
|
|
Aerobiyoz
|
Canlıların oksijen varlığında yaşaması.
|
|
Aerojenik
|
Gaz oluşturan.
|
|
Aerotaksi
|
Oksijene doğru (pozitif aerotaksi) veya oksijenden uzağa (negatif
aerotaksi) doğru organizmanın hareketi.
|
|
Aerotolerans Testi
|
Anaerob olduğundan
kuşku duyulan bir izolatın atmosferik gereksiniminin belirlenme testi.
Oksijene duyarlık testi |
|
Aerotolerant
|
Aslen anaerob olup, solunumunda atmosferde bulunan konsantrasyonda (%21)
oksijen varlığına dayanabilen ve bu ortamda zayıf da olsa gelişebilen
mikroorganizmalar. Bunlar zorunlu anaeroblardan farklı olarak atmosferik
oksijene maruz kaldıklarında ölmezler. Bazı Clostridium türleri bu
gruba girer. Ayrıca bakınız ; aerob, anaerob, mikroaerofil, fakültatif
anaerob, fakültatif aerob.
|
|
Aflatoksin
|
Aspergillus flavus
tarafından oluşturulan karsinojen bir metabolit. Ayrıntılı bilgi için
tıklayın.
|
|
Agar
|
Besiyerlerini
katılaştırmak için kullanılan kompleks bir polisakkarittir. Ayrıntılı
bilgi için
tıklayın.
|
|
Agar agar
|
Besiyeri bileşimine katılan jelleştirici madde çoğu kez agar agar adı ile
anılır. Bu kullanım, Nutrient Agar, MacConkey Agar gibi katı
besiyerlerinin adları ile saf agarı ayırmak içindir.
|
|
Agaropektin |
Agar agar bileşiminde
olan ve viskoz özellik veren bir madde. |
|
Agaroz
|
Agarın bileşimindeki 2
polisakkaritten birisi olup agarın jelleştirme özelliğini sağlar.
Genellikle jel elektroforez çalışmalarında kullanılır.
|
|
Agaroz Jeli
|
DNA parçalarını ayırmak için elektroforezde kullanılan jel.
|
|
AIDS Virüsü
|
Kazanılmış bağışıklık noksanlığı sendromuna (AIDS ; Acquired
Immunodeficiency Syndrome) neden olan bir grup retro virüs. Lenfo adeno
patide izole edilen LAV, insan T-lenfositlerinde görülen HTLV-3, immun
bağışıklık noksanlığında görülen IDAV ve ARV bu gruptandır. Hepsi insan
bağışıklık noksanlığı virüsleri grubuna sokularak kısaca HIV olarak
gruplandırılır.
|
|
Akrognus
|
Konidyoforun ucunda
oluşan
|
|
Aktif Bağışıklık |
Bir antijenle
karşılaştığında vücudun kendi immun sistemi tarafından antikor
oluşturması. |
|
Aktif Bölge |
Bir protein
molekülünde ligandın, enzim molekülünde substratın bağlandığı yer. |
|
Aktif Merkez |
Bir enzim molekülünde
substratın bağlandığı ve etkileşime girdiği yer. |
|
Aktifleştirici
Enzimler |
Amino asitlerin
nükleotid monofosfatlarının aktivasyonu sırasında katalizör olarak iş
gören enzimler. Örnek: Amino asil sentataz. |
|
Akut
|
Sert başlayan ancak
kısa sürede iyileşme görülen bir infeksiyon ya da hastalık. Kronik
olmayan.
|
|
Aldehit Fuksin
|
Bazik fuksin ve aldehitle birlikte, pankreasın beta hücreleri, elastin,
sülfatlı müsinler gibi sülfür içeren bileşiklerin boyanmasını sağlayan
madde.
|
|
Alem |
Bölüm‘erin (Divisyon)
bir araya gelmesiyle oluşan grup. |
|
Alfa Hemoliz
|
Kanlı agar besiyerinde kolonilerin etrafında soluk yeşil renkli bir alanın
meydana gelmesi ile karakterize bir hemolizdir. Hemoglobinin
methemoglobine indirgenmesidir. Ayrıca bakınız; beta hemoliz ve gama
hemoliz.
|
|
Alg
|
Fototrofik ökaryotik mikroorganizmalar. Yosunlar olarak da bilinirler.
Likenleri oluşturan 2 mikroorganizma grubundan birisidir. Tek ya da çok
hücreli olabilirler. Siyanobakteriler olarak da adlandırılan mavi-yeşil
alglerin bilinen algler ile hiçbir ilişkisi yoktur. Ayrıca bakınız
Cyanobacterium.
|
|
Alkalifil
|
Alkalofil. Gelişme
optimumu alkali olan (pH 8-11) olan mikroorganizmalar. Rhizobium 'lar
tipik alkalifil organizmalardır. Ayrıca bakınız; asidofil.
|
|
Alkalifilik
|
Alkali koşullarda
optimum gelişebilen.
|
|
Alkol
|
Doymuş karbon atomuna bağlı hidroksil gurubu içeren bileşikler. Aksi
belirtilmez ise alkol denildiğinde etil alkol anlaşılır.
|
|
Alkol Fermentasyonu |
Pirüvik asitten
karboksil grubunun çıkarılması ile iki karbonlu asetaldehidin oluştuğu ve
bunun da NADH 'den elektron alması sonucu son ürün olarak etil alkolün
oluştuğu ve bazı anaerob organizmalar tarafından kullanılan bir metabolik
yol. |
|
Allerjen |
Allerjiye neden olan
herhangi bir madde. |
|
Allerji |
Bazı allerjenlere
yani allerji meydana getiren maddelere karşı vücutta doğuştan veya
sonradan gelişen aşırı duyarlılık. |
|
Alt tür |
Tür‘erin (Species) bir
alt kısmı. |
Alternaria
|
Yaygın bir küf (mantar) cinsi.
|
|
Alyuvar |
Kırmızı kan hücresi,
Eritrosit olarak adlandırılır.Omurgalı hayvanların kanında bulunan,
memelilerde yuvarlak ve çekirdeksiz, sadece lama ve devede diğer
omurgalılarda olduğu gibi, oval ve çekirdekli olan, içindeki hemoglobinle
oksijeni +bağlayarak taşınmasını sağlayan hücredir. |
|
Amaçlı Mutasyon
|
Mutajen ilavesi ile yapılan mutasyon.
|
|
Amfoterik
|
Ortamın pH derecesine göre bir bileşiğin hem bazik hem asidik olmak üzere
iki taraflı iyonize olma durumu.
|
|
Amino asit
|
Genel formülü R-CH(NH2)COOH olan bir bileşik sınıfı. R, bu
sınıftaki çeşitli amino asitleri belirleyen yan zincirdir, hidrojen ya da
organik bir madde olabilir ve amino asidin özelliğini belirler. Optik
olarak D ve L izomerleri vardır. Canlı organizmalarda proteinin yapısında
L izomeri bulunur. Doğada yirmi çeşit amino asit vardır. Ototrof
organizmalar tarafından sentezlenen proteinin temel birimidir ve
sindirimde proteinin parçalanmasıyla oluşur.
|
|
Amino Grubu
|
-NH2.
|
|
Amip
|
Bir ya da daha fazla
pseudopodya (yalancı ayak) oluşturarak şeklini önemli ölçüde
değiştirebilen ve bu şekilde hareket sağlayan ökaryotik mikroorganizma.
|
|
Amipsi
|
Amip gibi, ameboid.
|
|
Amipsi hareket
|
Sitoplazmanın geçici
olarak oluşturulan bir çıkıntıya (psöydopodya, yalancı ayak) akması ile
sağlanan amipsi hareket şekli.
|
|
Amphitrichious |
Bakteri hücresinde
hücrenin iki ucundan çıkan birer flagella. Amfitrik |
|
Amplifikasyon |
Büyütme, çoğaltma,
genişletme, yükseltme. |
|
Anabolizma
|
Organik ya da
anorganik basit maddelerden genellikle enerji gerektirerek temel hücresel
bileşenlerin sentezlendiği metabolizma. Ayrıca bakınız; katabolizma.
|
|
Anaerob
|
Gelişmesi için solunumda oksijen (hava) olmaması gereken. Bu grup
mikroorganizmalar atmosferik oksijen konsantrasyonunda (%21) gelişemez.
Obligat anaeroblar karbondioksit inkübatöründe dahi gelişemezler. Tetanos
bakterisi (Clostridium tetani) anaerob bir organizmadır. Bu
bakterilerin geliştirilmesi için özel sistemler gerekir. Ayrıca bakınız ;
aerob, mikroaerofil, aerotolerant, fakültatif anaerob, fakültatif aerob.
Ayrıntılı bilgi için
tıklayın. |
|
Anaerobik
|
Serbest atmosferik
oksijenin olmadığı ortamlarda gelişebilen. Ayrıca bakınız ; anaerob.
|
|
Anaerobik Solunum
|
Anaerobik koşullardaki
solunum. Normal solunumda son elektron akseptörü oksijen değil, karbon
dioksit, demir, fumarat, nitrat, nitrit, nitroz oksit, sülfat, sülfür vs.
'dir. Anaerobik solunum, fermantasyondan farklı olarak elektron transport
zincirini elektronu gidermek için kullanır. Ayrıca bakınız; fermentasyon.
|
|
Anaerobiyos
|
Moleküler oksijenin
bulunmadığı koşullardaki yaşam.
|
|
Anaerojenik
|
Gaz oluşturmayan.
|
|
Anerji |
Özel bir antijene
cevap verilmemesi hali. Organizmanın savunma yeteneğinin kaybolması.
Takatsizlik, zafiyet hali. |
|
Angstron
|
1 metrenin on milyarda
biri. A simgesi ile gösterilir.
|
|
Anoksijenik
|
Oksijen oluşturamayan.
Ayrıca bakınız; oksijenik.
|
|
Anoksijenik Fotosentez
|
Yeşil ve menekşe
bakterilerde görülen ve oksijenin çıkarılmadığı bir fotosentez şeklidir.
Bunlarda ışık enerjisi ATP sentezi için siklik fotofosforilasyon
kullanılır.
|
|
Antagonist
|
Mikroorganizmaların birbiri üzerine olumsuz etkisi. Sinerjik etkinin
tersi.
|
|
Anteridyum |
Erkek gamet |
|
Antibiyogram
|
Bir mikroorganizmanın
çeşitli antibiyotiklere duyarlığının belirlenmesi için yapılan test.
|
|
Antibiyotiğe Dayanıklı Genler
|
Plazmitlerde bulunan ve çeşitli antibiyotiklere karşı girdikleri ya da
bulundukları hücreyi dirençli hale getiren genler. Ayrıca bakınız; R
plazmitleri.
|
|
Antibiyotik
|
Mikroorganizmalar
tarafından üretilen ya da sentetik olarak elde edilen, diğer
mikroorganizmalar üzerinde gelişmeyi durdurucu ya da öldürücü etki yapan
bileşikler.
|
|
Antifagosit |
Vücuda giren bakteri,
yabancı madde ve diğer hücresel kalıntılara karşı fagositoz yeteneğinin
inhibisyonu. |
|
Antijen |
Bağışık yanıta neden
olan moleküler yapı. İmmunojen. |
|
Antijen Bağlanma Yeri |
Özel olarak antijen
bağlayan imunoglobulin molekülünün bir parçası. Her antikor molekülünün
iki antijen bağlama yeri vardır. |
|
Antijenik determinant |
Antijen molekülünün,
antikor molekülüne (imunoglobulin ya da T hücresi) bağlandığı bölgesi.
Epitop. |
|
Antikoagülant |
Kanın pıhtılaşmasını
engelleyen herhangi bir madde. Örnek: heparin, hirudin. |
|
Antikor |
Özel bir antijene
cevap olarak B lenfositleri ve plazma hücreleri tarafından meydana
getirilen ve bağışıklıktan sorumlu olan glikoprotein yapısındaki maddeler.
İmunoglobulinler (IgG, IgM, IgA, IgD ve IgE tipleri) ve bunların alt
grupları gibi kazanılmış bağışıklık elemanları. |
|
Antimikrobiyel
|
Mikroorganizma
tarafından üretilen ya da sentetik olarak elde edilen ve
mikroorganizmaları öldüren ya da gelişmesini baskılayan kimyasal madde.
|
|
Antimikrobiyel İlaç
|
Vücut dokusuna zarar vermeden patojenleri tahrip eden herhangi bir
kimyasal madde. Ayrıca bakınız; antimikrobiyel.
|
|
Antimisin A |
Streptomyces
griseus
'tan izole edilen ve elektron taşıma zincirinde elektronların sitokrom b
'den sitokrom c 'ye taşınmasını engelleyen bir antibiyotik. |
|
Antiseptik
|
İnsan, hayvan ve
bitkilerin dokularına yerleşerek hastalığa yol açan mikroorganizmaları
öldürmek amacıyla kullanılan maddeler. Ayrıca bakınız; antibiyotik ve
dezenfektan.
|
|
Antiserum
|
Bağışıklıktan sonra elde edilen ve özel antikorlar kapsayan serum.
|
|
Antitoksik |
Toksinin etkisini
ortadan kaldıran, toksini nötralize eden. |
|
Antitoksin |
Antijen özelliği
gösteren toksine karşı oluşan antikor. Bu antikor toksin ile birleşerek
onun etkisini ortadan kaldırır. |
|
Antiviral
|
Virüslere etkili,
virüslerin zararlı etkilerini önleyen.
|
|
Antiviral protein
|
Virüs çoğalmasını durduran herhangi bir protein.
|
|
Antrofofilik
|
Microsporum
audouinii
de olduğu gibi genellikle sadece insanları infekte eden mantarlar.
|
|
Apikal
|
Herhangi bir hücre, yapı veya organın üst, uç kısmı.
|
|
Apikulus
|
Bir hücre ya da
konidinin bir ya da her iki ucundaki kısa çıkıntı.
|
|
Apofisis
|
Sporangioforun
kolumellanın hemen altından çıkması.
|
|
Apse |
Lokal olarak iltihap
yapıcı (piyojen) bakteri enfeksiyonlarıdır. Vücudun her yerinde ve her
organında gelişebilir. |
|
Arbovirüs
|
Artropod kaynaklı
virüsler.
|
|
Arkebakteri
|
Monera içinde gerçek peptidoglikan yapıları olmayan ve bazı özellikleri
bakımından bakterilerden ayrı bir grup olarak tanımlanan, aşırı sıcak,
aşırı tuzlu ortamlarda yaşayabilen mikroorganizmalar. Önceden
Archaebacteria olarak adlandırılırdı.
|
|
Artrit
|
Eklem iltihabı.
|
|
Artrospor
|
Bölmeli hiflerin parçalanmasıyla oluşan eşeysiz fungus sporu.
|
|
Ascomycetes |
Bilinen çoğu maya ve
küfün bulunduğu fungi sınıfı. Bu sınıf içinde bulunan üyeler sudan karaya
doğru olan evrimlerini tamamlamışlar ve böylece "yüksek fungi" olarak da
adlandırılmaktadırlar. |
|
Asepsi
|
İstenmeyen organizmaların kirliliğinin bulunmaması.
|
|
Aseptik Teknik
|
Hücre, doku ve organ kültürlerinde mikroorganizmaların girişini önlemede
kullanılan işlemler. Mikroorganizma enfeksiyonunun ve bulaşmanın (kontaminasyon)
olmaması. Sterilitenin korunması için steril ekipman ve besiyerlerine
uygulanan koruyucu işlem.
|
|
Asetolaktis
|
Bazı metanojenler
tarafından asetatın metan ve karbondioksite parçalanması.
|
|
Asidofil
|
Optimum gelişmeleri
genellikle pH 6 'nın altında olan ve nötr üzerindeki pH 'larda gelişemeyen
ya da çok zayıf gelişebilen organizmalar. Ekstrem asidofiller pH 1
değerine kadar gelişebilirler. Acetobacter, laktik asit
bakterileri, mayalar ve küflerin büyük çoğunluğu tipik asidofil
organizmalardır. Ayrıca bakınız; alkalifil.
|
|
Asidofilik
|
Optimum olarak asit
ortamlarda gelişebilen.
|
|
Asidotolerant
|
Aside dirençli.
|
|
Askokarp
|
Askosporları içeren
gövdeli yapı.
|
|
Askospor
|
Ascomycetes sınıfında görülen, askus denilen sporangiyumlarda iki - sekiz
adet olarak meydana gelen haploid spor.
|
|
ASO
|
"Antistreptolizin O"
için kullanılan kısaltma. Streptolizin, "Hemolitik Streptokok" adı verilen
bakterilerin salgıladığı toksinin adıdır. Bu toksinin varlığını tespit
için yapılan tetkike de ASO denilir. ASO, romatizma gibi bazı hemolitik
streptokok enfeksiyonlarında yükseldiği için, teşhiste ASO değerleri önem
taşır. Klinik streptokoklar için
tıklayın. |
Aspergillus
|
Yaygın bir küf (mantar) cinsi.
|
Aspergillus fisherii
|
Isıya dayanıklı olma özelliği nedeni ile genellikle meyve suyu ve
konsantrelerinde sorun çıkaran bir küf türü.
|
|
Aşı (1)
|
Bazı hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için vücuda enjekte edilen ölü
ya da zayıf bakteri süspansiyonu.
|
|
Aşı (2)
|
İnokulasyon.
|
|
Avirulent
|
Kısıtlı patojenik
potansiyeli olan mikroorganizma.
|
|
Azot Fiksasyonu
|
Başta Rhizobium
olmak üzere baklagillerle ortak yaşam sonunda havanın serbest azotunu
bitkiye kazandırma işlemi. Azotobacter cinsi bakteriler serbest
olarak da azot fiksasyonu yapabilmektedir. |